قنات

قنات که توسط مقنیان ایرانی اختراع شده ، هزاران سال قدمت دارد. قدمت بسیاری لازم قناتهای ایران ، از پنج یا شش هزار سال متجاوز است و عمری برابر با تاریخ کهن ایران دارد. با وجود این که چندبن هزار سال از اختراع آن می‌گذرد، مع هذا هنوز هم این روش استفاده از آب ، در قسمت مهمی از روستاها ومناطق مسکونی و کشاورزی و دامداری کشور معمول و متداول است و حتی یکی از ارکان اصلی کشت و زرع در نواحی خشک را تشکیل می‌دهد. این اختراع که امروزه شهرت جهانی پیدا کرده ، بعدها از ایران به بسیاری از کشورهای جهان انتقال یافته و مورد استفاده مردم در دیگر نقاط دنیا قرار گرفته است. قنات ، تشکیل شده از یک دهانه یا هرنج که روباز است و یک مجرای تونل مانند زیرزمینی و چندین چاه عمودی که مجرا یا کوره زیر زمینی را در فواصل مشخص با سطح زمین مرتبط می‌سازد. چاهها که به آنها در موقع حفر ، میله هم گفته می‌شود، علاوه بر مجاری انتقال مواد حفاری شده به خارج ، عمل تهویه کانال زیرزمینی را نیز انجام می‌دهد و راه ارتباطی برای لای‌روبی ، تعمیر و بازدید از داخل قنات نیز به شمار می‌رود. آغاز قنات ، همان دهانه قنات است که مظهر قنات نامیده می‌شود. مظهر قنات جایی است که آب از دل قنات بیرون می‌آید و ظاهر می شود و می‌تواند برای آبیاری و دیگر مصارف مورد استفاده قرار بگیرد. قسمت انتهایی قنات ، پیشکار قنات نامیده می‌شود که در آخرین قسمت آن ، مادر چاه قنات قرار گرفته است. قسمتهایی از قنات که با حفر آنها هنوز آب بیرون نمی‌آید "خشکه کار" وقسمتی که آبدار است (قسمت انتهایی) قسمت "آبده قنات" نامیده می‌شود. 

معادل فارسی قنات، کاريز است که به اعتقاد برخی مرکب از کن (کندن) + ريز (ريختن و خالی کردن) می باشد. در لغت نامه دهخدا در ذيل کلمه کاريز آمده است: آب باشد که در زيرزمين چاه به چاه برند و در تازی به آن قنات گويند. همچنين آمده است: راه آب روان در زيرزمين که به عربی قنات گويند و در اصل کاه ريز بوده که برای امتحان جريان آب کاه می ريخته اند تا معلوم شود.

آمار  سال ۱۳۷۷ نشان می دهد که در سراسر پهنه ايران، تعداد ۳۲۱۶۴ قنات وجود دارد  بنا به محاسبات جواد صفی نژاد در مقاله شگفتی های قنات های ايران، طول متوسط هر قنات را می توان ۶ کيلومتر در نظر گرفت. طول کل حفاری های انجام شده برای قنات های ايران تقريبا برابر است با ۸۲ درصد فاصله زمين تا ماه و ۷۷/۷ برابر طول خط استوا.

قنات گناباد عميق ترين و طولانی ترين قنات ايران و در شمار کهن ترين قنات های جهان به حساب می آيد.

باورها وعقاید در مورد قنات

-يكي از بهترين و جالب‌ترين باورها و رسومي كه پيرامون قنات‌ها وجود دارد عروسي قنات است‌! در يك روستا وقتي قناتي آبش كم يا خشك مي‌شود برايش عروسي مي‌گيرند. اين جشن هم اوايل بهار و تقريباً اواخر اسفند وقتي كه اهالي ديگر از آمدن آب قنات نااميد شدند صورت مي‌گيرد. براي اين جشن يك زن بيوه را كه جوان است و شوهرش مرد خوبي بوده و از هم طلاق نگرفته بوده‌اند در آن روز به خصوص كه ٤ يا ٥ روز قبل از عيد نوروز است به هيأت عروس در مي‌آورند و با شادي و هلهله و پاي‌كوبي وهم‌چنين خوراك‌هاي مخصوص عروس به مادر چاه مي‌برند و او داخل قنات مي‌شود.  با آن آب غسل كند و شب را در قنات بگذراند. به اصطلاح مي‌گويند قنات نر شده و بايد به آن زن داد. فرداي آن روز زن از قنات بيرون مي‌آيد و تمام روستا به او احترام مي‌گذارند و هزينه‌هاي زندگي او را تا آخر تأمين مي‌كنند و او از آب و محصول سهم مي‌برد. اما از آن پس نبايد ديگر ازدواج كند، چرا كه مردم معتقدند او زن قنات است وقنات هم زنش را هيچ وقت طلاق نمي‌دهد .   در بيشتر نقاط ايران قنات‌ها را با عنوان نر و ماده اطلاق مي‌كنند و هر كدام مشخصات مخصوص به خود را دارند. آب نر معمولاً يك‌سري خصوصيات دارد. مثلاً سرعتش زیاد است‌، از لحاظ آشاميدن سنگين است و معمولاً در آبياري خرابي به بار مي‌آورد. گل‌آلود است‌، املاح دارد و در جويي اگر جاري مي‌شود در آن علف هرز كم‌تر سبز مي‌شود و وقتي دست يا بدن آدم با اين آب تماس مي‌گيرد حالت لرزش و چندش به او دست مي‌دهد. ولي قنات ماده آب سبكي دارد،در مسيري كه مي‌رود علف هرز سبز مي‌شود، با آرامش حركت مي‌كند، آب بسيار سبكي دارد، املاح خيلي كمي دارد و هنگام آبياري اصلاً اذيت نمي‌كند. محصولاتي كه از اين آب سيراب مي‌شوند بار بيش‌تري مي‌دهند و هميشه هم زلال است‌. در واقع قناتي كه ماده باشد در طول سال هميشه يكسان آب دارد حالا چه بارندگي باشد و چه نباشد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: